Bir alana ya da kişiye özgü olarak
dergilerin dosya ya da özel sayı içeriğinde çıkması, o döneme ve alana yönelik
katkılar sunmakla birlikte kalıcılığına da işaret eder. Aynı zamanda özel
sayılar ister kişilere yönelik olsun ister konulara yönelik olsun bir başvuru
kaynağı olur ve çeşitli eğitim kurumlarında yararlanılan bir materyal olarak
düşünülür. Hüseyin Su bir söyleşisinde özel sayılar için şu ifadeleri
kullanıyor:
“Hece
dergisinin özel sayılarının, Hece’nin kurumsal düşünce görüngesiyle ve
geleceğimize yönelik bir köprü kurmak amacına matuf olarak yapıldığının altını
özellikle çizmek gerekir.”[1]
Derginin ilk kurulmasından bugüne kadar 37 adet özel sayı yayımlanmıştır ancak
biz 3 özel sayıya değineceğiz. Bunlar;
46-47. Sayı: Türk Öykücülüğü Özel Sayısı, 53-54-55. Sayı: Türk Şiiri Özel
Sayısı, 61. Sayı: Ahmet Hamdi Tanpınar Özel Sayısı.
1.Türk Öykücülüğü Özel Sayısı
2000 yılının Ekim ayında iki ay
süreyle yayımlanmıştır. 440 sayfa olup 5 bölüme ayrılmıştır. 1. Bölüm: Dünden Bugüne, Hasan
Aycın’ın “Çizgi” bölümüyle başlamıştır. Devamında Hüseyin Su’nun ve Ömer
Lekesiz’in yazıları Türk öykücülüğünün geçmişten bugüne macerasını ele
almıştır. Diğer yazılarda öykümüzün temel sorunları, yönelişleri, tarihsel
kökeni ve diğer edebî türlerle karşılıklı etkileşimini ele almıştır. 2. Bölüm:
Öncü Birikimler, geçmişten bugüne öykü türünün usta isimleri üzerine yazılan
yazılardan oluşmuştur. 3. Bölüm: Öykü Soruşturması, “öykü nedir, onlarda ne
ifade ediyor ve bugün nerede” benzeri sorular üzerinden otuz öykücü ile yapılan
soruşturma ve bunların cevapları yer almıştır. 4. Bölüm: Öyküler, Türk
edebiyatının tanınmış isimleri Ömer Seyfettin, Memduh Şevket Esendal,
Sabahattin Ali ve Sait Faik Abasıyanık’tan birer öyküyle başlayıp o günün
öykücülerinin hiçbir yerde yayımlanmamış bit öyküsüyle devam etmiştir. 5.
Bölüm: Öykü Yayıncılığı, Türk öykücülüğünün yayın serüveni; öykü dergileri,
öykü özel sayıları, öykü antolojileri, öykü eleştirisi ve kuramı üzerine
kitapları inceleyen bir yazı ile Türk öykü yazarları ve kitaplarının bir dökümü
yapılmış, öykü kaynakçası verilmiştir. 48. sayıda Muhsin Mete “Türk Öykücülüğü
Özel Sayısına Katkılar” başlıklı yazısında 5. bölüme yönelik eklemeler
yapmıştır.[2]
Hüseyin Su, www.40ikindi.com adlı internet sitesinde 1 Mart 2001’de Rabia Gülcan ile
yapılan söyleşide sayının amacına ulaştığını, Türk edebiyatında eşine az
rastlanır bir kaynak olduğunu ancak eksiklerinin de olduğunu belirtmiştir.
Olumlu ve olumsuz eleştirilere de değinip bunları değerlendireceklerini ifade
etmiştir. Sayının kapsayıcılık bağlamında başarılı bir sınav verdiğini de
söylemek mümkündür.[3]
Birinci bölümdeki Hüseyin Su’nun yazısında[4]
öykü serüvenimizin nerede başladığından, hangi kaynaklardan nasıl beslendiğine
yönelik açıklamalarda bulunduktan sonra şunları belirtmiştir.
“Genelde
edebiyatımızın, özelde de öykümüzün kaynaklarını/köklerini aramak,
beslendiği/beslenmesi gereken damarları açmaya çalışmak,
hayatımızın/tarihimizin bütün alanlarında Türkiye’nin toplumsal köklerini ve
damarlarını aramakla aynı anlama gelir ve aynı toplumsal, tarihsel, etik ve
estetik bilinci gerektirir. Bu noktada hiçbir zaman özgüvensizliğe, aşağılık
duygusuna kapılmamızı gerektirecek tarihsel ve kültürel bir yoksulluğa sahip
değiliz.”[5]
Öykümüzün şimdisi ve sonrası için
yol göstermek ve imkânları hatırlatan bu yazısı özel sayının en nitelikli
yazısı olmuştur. Ömer Lekesiz ise “Öykücülüğümüzde Dönemler”[6]
isimli makalesinde yaşadığı ve sanatını icra ettiği yıllara göre göre
yazarlarımızı tasnife gitmiştir. Beş döneme ayırdığı Türk öykücülüğünü
yorumlamıştır. Özel sayı için arşivini açıp katkılarda bulunan Muhsin Mete
“Türk Öykücülüğü Özel Sayısına Katkılar” başlıklı yazısında bu makale için
şunları söylemiştir.
“...
Türk hikâyeciliği üzerine en yetkin çalışmaları yapan birkaç isimden biri olan
Ömer Lekesiz’in “Öykücülüğümüzde Dönemler” yazısı yine kapaktaki fotoğraflar
gibi tartışmaya açık, itiraz edilebilecek hususlara yer veren bir
değerlendirme. Hikâyeciliğimizi dönemlere ayırarak incelemek elbette
düşünülebilir. Fakat, bu tür kategorize etme çabaları, bana öyle geliyor ki
sanatta değil, daha çok maddi üretim alanında geçerli olabilir.”[7]
Dergi içerisinde ve diğer dergilerde
bu özel sayı üzerine yapılan tartışmalar söz konusudur. Burada dergi
içerisinden gelen bir eleştiriyi burada sunduk. Dergi içerisindeki uygar
tartışma alanlarını göstermek ve bu anlayışın dergide gelenek olduğunu daha
birçok yerde görebiliriz. Yukarıdaki alıntı sadece bir örnek olarak kayıtlara
geçmiş olsun. Muhsin Mete bu yazıda özel sayı üzerinde daha birçok yere
itirazda bulunmuştur. Bunlardan bir diğeri ise içeriğe yöneliktir. “Öykü
eleştirisi, çocuk hikâyeciliği ve toplu öyküler kitaplarının eleştirisinin
olmadığıdır. Diğer bir eleştiri ise dergi kapağındaki edebiyatçılarımızın
fotoğraflarına yönelik olmuştur. İbrahim Eryiğit de özel sayı ile ilgili bir
yazı yayımlamıştır.[8] Kaşgar dergisinde isimsiz olarak çıkan
bir yazıda özel sayıyla ilgili olarak şunlar söylenmiştir:
“Bu
sayı, Hece’nin bugüne değin yapmak isteyip de kimi özel şartlardan olsa gerek
bir türlü gerçekleştiremediği açılımı ve atılımı ortaya koyan bir sayı. ... Her
başarı biraz eksiktir: Başka bağlamlar açılarak dosya daha da
zenginleştirilebilirdi. Fakat yazarlar ve imkânlar buna elvermemiş olmalı. Ne
var ki bu ve benzeri durumlar Hece’nin hem emeğini hem de başarısını görmemize
engel olamaz.[9]
Öykü ve roman yazarı Sevinç Çokum da
o dönemde yazdığı bir köşe yazısında özel sayıyı önemli bir çalışma olarak
görmüş, isim seçimlerinde hakkaniyetli davranıldığını belirtmiştir. Ancak bazı
isimlerin unutulduğunu da yazmıştır.[10]
İhsan Deniz de köşesinde bu sayıyı tanıtmıştır.[11]
Özel sayı içerisinde yer alan
yazarlar şunlardır: Hüseyin Su, Ömer Lekesiz, Turan Koç, Metin Kayahan Özgül,
Hasan Boynukara, Hayrettin Orhanoğlu, Necati Mert, Mehmet Günay, Hasan Ali
Yıldırım, Necip Tosun, Ahmet Sait Akçay, Selçuk Orhan, Rasim Özdenören, Abdürrahim
Karadeniz, Feridun Andaç, Cemil Kavukçu, A. Yekta Saraç, İsmail Kasap, Mehmet
Can Doğan, Mehmet Harmancı, Muhsin Mete, İlyas Dirin, M. Orhan Okay, Betül
Çelik, Ayfer Tunç, Zübeyde Şenderin, Hüseyin Gürbüz, Mihriban İnan Karatepe,
Kâmil Eşfak Berki, Mehmet Nuri Yardım, Cemal Şakar, Sadık Yalsızuçanlar, Tarık
Dursun K., Orhan Duru, Sevinç Çokum, Necati Tosuner, Mustafa Kutlu, Hulki
Aktunç, Osman Çeviksoy, Hasan Ali Toptaş, Özcan Karabulut, Cihan Aktaş, Fatma
Karabıyık Barbarosoğlu, Ahmet Kekeç, Mehmet Önal, Melek Paşalı, Murat Yalçın,
Elif Şafak, Almıla Özdek, Müge İplikçi, Murat Gülsoy, Ömer Seyfettin, Memduh
Şevket Esendal, Sabahattin Ali, Sait Faik Abasıyanık, Mustafa Şahin, Abdullah
Harmancı, Münire Daniş, Mustafa Kurt, Elif Eda Tartar.
2.Türk Şiiri Özel Sayısı
2001 yılının mayıs ayında üç aylık
süreyle yayımlanmıştır. 688 sayfa olup 6 bölümden oluşmaktadır. 1. Bölüm:
Tarihsel Süreç, eski Türk şiirinden günümüze, edebiyat tarihi bölümlemelerini
ve adlandırmalarını da göz önünde bulundurarak on bir yazı ile şiirimizin
tarihsel serüveni gözden geçirilmiştir. 2. Bölüm: Öncü Birikimler: Türk
şiirinin öncü şairleri arasından şiiri tamamlanmış on dört şairin şiirinin
değerlendirmelerine yer verilmiştir. Bununla şiirimizin işaret taşları
gösterilmek istenmiştir. 3. Bölüm: Şiir Sorunları, hemen her döneme ilişkin
şiirimizin sorunlarına yönelik fikirleri okuruz. Bu fikirlerin başlıklarını
çeşitlemek de mümkün olmakla beraber Hüseyin Su’nun burada bir sitemi vardır.
Hilmi Yavuz’un ve Necat Çavuş’un dergiye yazı sözü verdiği hâlde bu sözü yerine
getirmediğini yazmıştır.[12]
4. Bölüm: Şiir Soruşturması, 5. Bölüm: Şiirler, bu kısımlar için yüz on beş
şaire mektup yazılmış ve mezkûr şairlerin bir kısmından soruşturma sorularına
cevap bir kısmından ise şiir istenmiştir. Poetik görüşlerin ve şiirlerin
dergideki sıraları yazarların doğum tarihlerine göre sıralanmıştır. 6. Bölüm:
Şiir Kaynakçası: şiir yayınımızın bilançosu çıkarılmıştır. Şiir kitapları, şiir
dergileri, şiir özel sayıları, soruşturmalar, konuşmalar, açık oturumlar, şiir
antolojileri ve şiir yazılarının geniş bir kaynakçası verilerek Türk şiirinin
birikimi ortaya konulmuştur.
Hüseyin Su yine özel sayıyla ilgili
olarak şunları söylemektedir:
“Türk
Şiiri Özel Sayımızda da ‘bir bakışı, bir duruşu ifade eden bir öznelliğimiz’
var. Yine bu öznelliğin daraltıcı olmamasına özen gösterdiğimizi umuyor ve bu
umudu sizlerle paylaşmak istiyoruz.”[13]
Özel sayı çeşitli çevrelerce
eleştirilmiştir. Cevat Akkanat, genel bir değerlendirme yaptığını belirterek
bazı kusurları yazmıştır. Bazı bölümlerin ehil kişilere yazdırılmaması, aynı
kişilerin farklı konularda yazı yazmaları önemli bir kusur olarak dile
getirilmiştir.[14]
Özel sayının çeşitli çevrelerce verdiği tepkileri de dile getiren yazar şunları
söylemiştir:
“Kuşkusuz
olumlu ve olumsuz tepkiler aldı. Fakat, doğrusu bizce bunlar yeterli değildi.
Her iki anlamda da yeterli: Nicelik ve nitelikçe. Bu özel sayı, tembel Türk
okur ve şair-yazarlarından hak ettiği ilgi ve dikkati yeterince bulamadığı
gibi, ilgi ve dikkat buyuranlar da zayıf bir iki itiraz cümlesinden öteye
geçemediler. Söz gelimi, Ülkü Tamer[15],
D. Mehmet Doğan ve İhsan Deniz[16]
gibi kalemler gazete köşelerinde, İbrahim Eryiğit İktibas dergisinde[17]
yazdıkları yazılarla özel sayıyı överek tanıtırlarken, Nurettin Durman, Mustafa
Miyasoğlu, Vahdettin Yiğitcan ve İbrahim Tenekeci gibi kalem sahipleri
özellikle ‘Biz niye yokuz?’ noktasından hareketle karşı tavır aldılar. Hece’nin
‘Türk Şiiri Özel Sayısı’nın herhangi bir dergide kalıcı, geniş ve yorumlamalı
bir incelemesinin yapılmaması ise, Türk entelektüelinin konum ve durumuyla
açıklanabilecek bir durumdur.”[18]
O dönem bazı çevrelerce edebiyat
ortamımız için bir atılım olarak görülen “Türk Şiiri Özel Sayısı”nın tanıtımı
için yapılacak bir organizasyon, dönemin ilgili makamlarınca engellenmiştir. Bu
olayla ilgili olarak Vahdettin Yiğitcan bir yazı yayımlamıştır.[19]
Gazetedeki köşelerinde Vahdettin Yiğitcan[20],
D. Mehmet Doğan[21]
ve İhsan Deniz[22]
bu sayıyı tanıtmıştır. Nurettin Durman[23]
ise çeşitli eleştirilerini köşesine taşımıştır.
Derginin kimliğinin ortaya konduğu ama
çoğulculuğu da göz ardı etmediği görülüyor. Bakıldığı zaman çeşitli kesimlerden
şairlerin hem yazıları hem şiirleri olduğu da görülüyor. Türk Şiiri Özel
Sayısında yer alan yazarlar şunlardır: Hüseyin Su, Hasan Aycın, Mehmet Ölmez,
İskender Pala, Hasan Kavruk, Bekir Şişman, Metin Kayahan Özgül, Hidayet Özcan,
Hakan Sazyek, Mehmet H. Doğan, Eray Canberk, Arif Ay, Mehmet Can Doğan, Ahmet
Mermer, Muhsin Macit, Talat Sait Halman, Haydar Ergülen, İbrahim Demirci, Beşir
Ayvazoğlu, Abdürrahim Karadeniz, M. Orhan Okay, Orhan Koçak, Mehmet Solak,
Tacettin Şimşek, Nurullah Çetin, Süleyman Sahra, Mustafa Aydoğan, Turan Koç,
Kâzım Yetiş, Mustafa İsen, Victoria Rowe Holbrook, Mahmut Kaplan, Hasan Aktaş,
Dursun Ali Tökel, Ziya Avşar, Laurent Mignon, Şaban Sağlık, Hüseyin Atlansoy,
Mehmet Erdoğan, Hakan Arslanbenzer, Metin Cengiz, Gıyasettin Aytaş, Mahmut
Temizyürek, Kenan Çağan, Ertuğrul Aydın, Hayrettin Orhanoğlu, Faruk Uysal,
Cemile Sümeyra, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Sedat Umran, Ece Ayhan, Erdem Bayazıt,
Aleaddin Özdenören, Süreyya Berfe, Mehmet Taner, Hüseyin Peker, Ahmet Telli,
Ahmet Ada, Kâmil Eşfak Berki, Sina Akyol, Veysel Çolak, Engin Turgut, Hasan
Öztoprak, Ömer Erinç, İhsan Deniz, Mürsel Sönmez, Atıf Bedir, Esver Ölüç, Ahmet
Necdet, Mehmet Atilla Maraş, Cahit Koytak, İhsan Işık, Ahmet Şirin, Adem Turan,
Şaban Abak, Seyfettin Ünlü, Ali K. Metin, Mehmet S. Fidancı, A. Ali Ural, Kemal
Sayar, Mesut Güzelce, Cem Yavuz, Ali Ayçil, Mustafa Kurt, Turan Karataş.
3.Ahmet Hamdi Tanpınar Özel Sayısı
2002 yılının ocak ayında
yayınlanmıştır. Tezimizde incelediğimiz son sayıdır. Türk Şiiri ve Türk
Öykücülüğü Özel Sayılarının aksine hacim bakımından daha azdır. Bölümlere
ayrılmayan özel sayı isimsiz olarak “Hangi Tanpınar?” başlıklı yazıyla başlıyor.
Tanpınar’ın edebî dünyasını, romanlarını, şiirlerini, deneme ve makale
yazılarını ve bu yazılardaki kavramların açılımlarını sorgulayan özel sayı aynı
zamanda bir arşiv değeri de taşımaktadır. Bu konuda İlyas Dirin ismi öne
çıkıyor. “Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Edebiyat Üzerine Makaleler ve Yaşadığım
Gibi’de Yer Almayan Yazı, Röportaj ve Anketlerden Seçmeler”, “Ahmet Hamdi
Tanpınar ve Eserleri Hakkında Yazılanlar (Kaynakça)”, “Ahmet Hamdi Tanpınar’ın
Şiir, Yazı, Röportaj ve Anketlerinin Yayımlandığı Dergi ve Gazeteler” başlıklı
yazılarda Tanpınar’ın o zamana kadar hiçbir yerde yayımlanmayan yazı ve
bilgileri dergi okuyucuyla paylaşmıştır. Sonlara doğru edebiyat dünyasında uzun
tartışmalara sebep olan “Antalyalı Genç Kıza Mektup” yayınlanmıştır. Devamında
Tanpınar’ın Tercüman gazetesinde 26 Ocak 1962 tarihinde yer alan ölüm ilanı yer
almıştır.
Ahmet Hamdi Tanpınar özel sayısı
gazetelerin de gündeminde olmuştur. Asım Yenihaber[24],
Ali Ayçil[25]
ve Mustafa Armağan[26]
köşelerinde bu sayıyı tanıtmış ve önemli bir kaynak olduğunu belirtmişlerdir.
Dergide yer alan yazarlar şunlardır:
Hasan Aycın, M. Orhan Okay, Köksal Alver, Hüseyin Su, Nurullah Çetin, Âlim
Kahraman, Abdürrahim Karadeniz, Murat Adalı, Ömer Lekesiz, Necmettin Turinay,
İnci Enginün, Şaban Sağlık, Mustafa Armağan, Ertuğrul Aydın, Hayrettin
Orhanoğlu, İlyas Dirin, Şaban Özdemir.
[1]
Hüseyin Su, Keklik Vurmak, “Edebiyat,
Sanat Kamuoyu Sanal Bir Aldanışı: Yazar da Takipçi ve Arkadaş Sayısını, Okuru
Sanmak Gafletini Tercih Ediyor.”, Şule Yayınları, İstanbul, 2015, s.369.
[2] Mete, a.g.m, Aralık 2000, s.78.
[3] Hüseyin Su, Keklik Vurmak, “Yazı Muhataplarıyla Birlikte Yazarını da Eğitir”,
Şule Yayınları, İstanbul, 2015, ss.230-231.
[5] a.g.m, s.7.
[6] Lekesiz, a.g.m, Ekim-Kasım 2000, s.17.
[7] Mete, a.g.m, s.79.
[10] Sevinç Çokum, “Kitap Mevsimi”, Türkiye, 20 Ekim 2000, s.16.
[11] İhsan Deniz, “Ekim, öykü ayı
oldu”, Yeni Şafak, 16 Ekim 2000,
s.18.
[13] Su, a.g.m, s.4.
[14] Türkiye Yazarlar Birliği Kültür Sanat Yıllığı 2001-2004,
Hazırlayanlar: İbrahim Ulvi Yavuz-Rıfkı Kaymaz, Ankara, 2004, s.270.
[15] Ülkü Tamer, “Hayat-şiir-etik”, Radikal, 12 Mayıs 2001, http://www.radikal.com.tr/yazarlar/ulku-tamer/hayat-siir-etik-597444/ (Erişim Tarihi: 22.04.2019). Ülkü
Tamer burada özel sayı için yazdığı ancak yayımlanamayan yazıyı yayımlamıştır.
[16] İhsan Deniz, “’Türk Şiiri Özel
Sayısı’: Buradan bakınca...”, Yeni Şafak,
4 Haziran 2001, https://www.yenisafak.com/yazarlar/ihsandeniz/turk-iiri-ozel-sayisi-buradan-bakinca-51906 (Erişim Tarihi: 22.04.2019).
[18] Türkiye Yazarlar Birliği Kültür Sanat Yıllığı 2001-2004,
Hazırlayanlar: İbrahim Ulvi Yavuz-Rıfkı Kaymaz, Ankara, 2004, s.271.
[19] Vahdettin Yiğitcan, “İlgili
makamların, ilginç engelleri”, Akit,
6 Haziran 2001, s.14.
[20] Vahdettin Yiğitcan, “Hece’yi
kutluyorum, ancak”, Akit, 7 Mayıs
2001, s.14.
[21] D. Mehmet Doğan, “Şiir Sayısı/Şiir
Dili”, Akit, 13 Mayıs 2001, s.2.
[22] İhsan Deniz, “Hece’nin Işıkları”, Yeni Şafak,14 Mayıs 2001, s.14.
[23] Nurettin Durman, “Dergiler
arasında: Hece dergisi Türk Şiiri Özel Sayısı”, Akit, 11 Mayıs 2001, s.14.
[24] Asım Yenihaber, “Tanpınar ve
Nâzım”, Anadolu’da Vakit, 23 Ocak
2002, s.2.
[25] Ali Ayçil, “Tanpınar Özel Sayısı
Üzerine”, Anadolu’da Vakit, 14 Mart
2002, s.14.
[26] Mustafa Armağan, “Tanpınar ve
Anlama Sorunu”, Anadolu’da Vakit, 24
Nisan 2002, s.14.
Yorumlar
Yorum Gönder