1-
Metinlerinizi var eden dil olan Türkçeye bir gün minnet borcunuzu ödemek için
ne yapmak istersiniz?
Söz
keramettir. Türkçeyse bir mucize. İçinde yaşadığımız, yaşarken aşındırdığımız bir
mucize. Yaşamın özünü dille kavrarız. Dille görür, dille duyar ve dille
anlarız. Onunla meşguliyetim arttıkça, sayesinde erişemeyeceğim hiçbir anlam
katmanının kalmayacağına dair bir duygu kaplıyor içimi. Bundan olsa gerek Türkçe
dillerden bir dil değil benim için. İnsan annesi için annelerden bir anne
diyebilirse, dili için de varsın desin. Hâlbuki bilinç düzeyine çıkan her
düşünce ve hatta her kurgu, sadece doğarken dilden beslenmez, sonsuza kadar
dille ilişkisini, alışverişini sürdürür. Yazarken Türkçeyle aramızda beliren
gerilim, yazının anlamını dıştan ve içten kuşatan, ondaki hayatiyeti teminat
altına alan bir doğurganlığın dışavurumudur aynı zamanda. Ona borcumu
ödeyebilir miyim? Her kitapta biraz daha yaklaştığımı hissettiğim bir kitap
var. Kelimelerimi yerli yersiz ayartan, beni dur durak bilmeden kendine doğru
koşturan bir kitap. Ne yalan söyleyeyim, bitirdiğim her öyküye, acaba bu onun
bir parçası mı, diye uzun uzun bakmaktan kendimi alamıyorum. Ömrüm ona erişmeye
yetecek mi bilmiyorum ama bir gün ona erişirsem Türkçeye de borcumu ödemiş
olacağım.
2-Türkçede
öykünün şimdiki ve gelecekteki hâli nasıldır?
Öykü
tarihî bir hareketlilik yaşıyor. Gözümüzün önünde oluyor bu. Dergiler, kitaplar,
kuramsal metinler edebiyatın bu nahif türünün büyük bir doğum
gerçekleştirebilmesi için âdeta seferber olmuş durumda. Türün özellikle gençler
arasında itibar kazanması, onun geleceği adına umut vadediyor. Bunca
hareketliliğin ziyan olacağını sanmıyorum. Tabii burada deneysel kimi
tutumların dili incittiğini, dile halel getirdiğini de söylemek isterim. Dijital
çağda sadece öykünün değil bütün bir edebiyatın önündeki en büyük tehdit bu
gibi duruyor. Hâlbuki dili kaybedersek hikâyemizi de yitirmiş olacağız. Yani
onu postmodern ukalalıkların kurbanı edeceğiz. Okuyup yazan herkese, Türkçeye
sadakat göstermeleri için yalvarabilirim. Nedir bu sadakat? Birikimimizin
farkında olarak yeni şeyler ortaya koymaya çalışmak. Her yazarda her metinde başa
dönmek, Türkçeyi emekleme döneminden itibaren keşfetmek zorunda değiliz. Bu hem
dile hem okura haksızlık. Öykünün, kendini o büyük birikimin ucuna ekleyebilmesi
durumunda Türk edebiyatının altın halkası olacağına inanıyorum.
3-Öykü,
hayatın neresindedir?
Öykü
hayatın yaşanmamış ya da yanlış yaşanmış her yerindedir. İnsanı öyküye iten şey
bu yanlışlık ve yoksunluk duygusudur. İnsanla hayat arasında görülmemiş
hesaplar var. Laf olsun diye söylemiyorum bunu. Kendimize dair azıcık kazı yaptığımızda,
maskelerden, kabuklardan arınmaya kalktığımızda, her seferinde başka biriyle karşılaşıyoruz.
Geçmişle aramızda, mahiyetini çözemediğimiz bir alışveriş var. Kalplerimiz
başlı başına bir muamma. Tanpınar’ın ifadesiyle binbir başlı bir muamma. Ezberler,
sloganlar bizi bu bilinmezlikten koruyor. Korumuyor da narkoz misali acımızı
hafifletip çırpınışımızı dindiriyor. Ama gerçek bir koruma değil bu. Gerçekte
tek kelime konuşmadan saatlerce sohbet etmemizin, aynaların önünden kendimizle
karşılaşmadan geçip gitmemizin sebebi bu. Öykü bu dağın önünde, kazmasız,
küreksiz, dişsiz, tırnaksız duruyor. Onun üstesinden gelmek için elinde sadece rüya
var. Burada öykücü Ali Necip Erdoğan’ın “Bir Rüya Görme Sanatı Olarak Öykü”
yazısını hatırlatmak isterim. Öykü bir gündüz düşüdür. Tıpkı rüya gibi hayata
karşı tartışmasız üstünlüğünü, hayatın sert ve yanılgılarla dolu çehresine
borçludur. Öykü, bu abus çehre karşısında nerede duracağımızı değil nerede
durmayacağımızı da söylüyor.
4-Öykünün
penceresinden Türk şiiri nasıl görünüyor?
Neredeyse
tanıdığım bütün öykücüler şiir okuyor. Onları şairlerden ayıran özellik nesir
yazmaları ve birbirleriyle kavga etmemeleri diyebilirim. Şiiri anlamak için ya
da eskilerin ifadesiyle terennüm etmek için okuyoruz. Yargılamak, onun bugünü
hakkında hüküm, yarını hakkında kehanette bulunmak bize düşmez. Şu var ki
dergilerde çok güzel, duru, nitelikli şiirler okuyoruz. Yeri gelmişken,
şairlere biraz haksızlık yapıldığına dair kanaatimi de paylaşmış olayım. Dünün
büyük şairleri, onların bugünkü çabasını gölgeliyor. Sanki kendinden önceki
şairlerin ihtişamını aşmak zorundalarmış gibi sürekli yargılanıp duruyorlar. Kimi
eleştirmenler birtakım klişelere sığınarak yapıyor bunu. Hâlbuki ihtişamın
şiirsel yanı kaldı mı bunu konuşmamız gerekiyor. Önceden bir mısra parlar ve
geniş kitleleri aydınlatırdı. Fakat şimdilerde bizim kitleler hâlinde
aydınlanmak istediğimizi de kim söylüyor? Kısaca, ben yaşadığım çağın güzel
şairleri olduğunu, onlara ait güzel şiirler okuduğumu söyleyebilirim.
5-Yeni
medya, edebiyat ve sanata nasıl katkılar veriyor?
Yeni
medya ve onun paralelinde ortaya çıkan yoğunluklu iletişim, sanatın ve sanat
ürününün dolaşımını hızlandırdı. Artık her şeyden daha hızlı haberdar oluyoruz.
Anlık etkileşim tecrübemiz edebî metinlere erişimimizi kolaylaştırdı.
Yazarların güncel söylemleri ve davranışlarına dair daha çok şey biliyoruz.
Fakat bütün bunlar farkındaysanız sahne fragmanları. Vitrindeki hareketlilikten
söz ediyoruz. Sözü, beyaz ekranın edebî eserlerin yazım sürecini nasıl
etkilediğine dair irdelemeye doğru kaydırırsak biraz içimiz kararıyor. Çok
aktifiz. Dikkatimiz çok dağınık. Bu çağın edebiyatı da olacak şüphesiz. Ama bu
edebiyat, gözü ikide bir bildirim çubuğuna kayan bir yazarın elinden mi
çıkacak, işte bundan emin değilim. Sanat hakikat gibidir, onun nabzı
kalabalıkların içinde atmaz. Evet, kendimi de içine alan zalim bir yargıda
bulunduğumun farkındayım. Ama durum bu. Bütün arkadaşlarımızı yedi yirmi dört
konuşmaya hazır bir hâlde, cebimizde taşıyor olmamız, sanatçının ihtiyacı olan
yalnızlığı elinden aldı. Özetle yeni medya getirdiği kadarını hatta daha
fazlasını götürüyor kanaatindeyim. İnşallah yanılırım.
6-Türk
edebiyatındaki eleştirinin icrası hakkında ne düşünüyorsunuz?
Yaşlılar
gibi sürekli olumsuz konuşuyorum galiba. Ama Türkiye’de eleştiri, en azından
benim takip edebildiğim kadarıyla, kişisel hesapların tatmin arenası. Metin
dışı kişisel hesapların görüldüğü, egoların çarpıştırıldığı bir arena. Çok az
sayıda nitelikli eleştiri var. Bu ortamda sistematik bir disiplinin doğmasını
bekleyemeyiz tabii. Metin odaklı eleştiri yaptığını zanneden kişilerin bile iki
paragraf içinde sayısız tutarsızlığa imza attığını görünce, hiç kimseye değil
eleştirmenin o yazıya verdiği emeğe üzülüyor insan. Hâlbuki eleştiri sanat için
yaşamsal bir işleve sahip. Yazıp çizen insanlar olarak ciddi, tutarlı ve metin
odaklı eleştirilere en az kelimeler kadar muhtacız.
7-Yeryüzüne
dayanabilmek, özgürlüğe kaçmak için ne/ler yapıyorsunuz?
Bu
güzel soruya ideal cevabı verecek olgunluktan maalesef uzağım. Fakat dürüst
olabilirim. Yeryüzüne dayanabilmek için gökyüzüne, gökyüzüne dayanabilmek için
yeryüzüne kaçıyorum. Özgürlük için epey şeyimi feda ettim. Ama hiçbir fedakârlık,
beni yerle gök arasında kapana kısılmış bir fare gibi dolanıp durmaktan
alıkoymuyor.
8-Politik
düşünceniz bu ülkeye neler söylüyor?
Gittikçe
daha az şey söyleyen bir yere geldim. Bile isteye, gayret ederek, sabırla
geldim buraya. Politik düşüncemi, “anlamaya” dönük bir yatağa kaydırmak istedim.
Söylenenler eskiyor, teklif edilenler çürüyor. Bu ülkeye dair soru ve
cevaplarımız şu on yıl içinde nasıl da değişti. Defalarca değişti. Bizim ülkemize
özgü bir şey değil bu. Hayat idealleri, diskurları, heyecanları ve elbette cevapları
kolay eskitir. Sürecin sonunda başa da dönemezsiniz. Çünkü orada sizi bomboş
bir kulübe bekler. Şimdi biraz da edebiyattan tevarüs ettiğim sezgiyle sadece
şöyle bir politik tavrı korumaya, ayakta tutmaya çalışıyorum: Bizi
birbirimizden uzaklaştıran bütün politik teklifleri itibarsızlaştırmak! Önce
kendi kalbimde ve zihnimde. Şüphesiz söylediğim kadar kolay değil bu. Türkiye
tutkulu bir ülke. Bu tutku kimi zaman birbirimize yönelik gaddarlığa yol
açabiliyor. Enerjimizi on yıllardır birbirimize karşı tükettik. Hâlbuki bu kör
dövüşünün yarısı kadar, Türkiye’nin dünyada neye tekabül ettiğini anlamaya dönük
çaba içinde olsak her şey bambaşka olurdu. Bu benim duam da olsun aynı zamanda.
9-Sanat
muhalif midir?
Evet.
Sanatçıyla dünya arasındaki her sürtünme doğası itibarıyla böyle sonuç verir. Ama
burada muhalefet kelimesini kullandıysak, onun yöneldiği iktidar kelimesini de
hatırlamak ve az çok çerçevelendirmek durumundayız. Sanatçının hedef aldığı otorite,
ister tarihsel ister güncel olsun, her halükarda genel geçer politik süreçlerin
arızalı sonuçlarıdır. Dünyevi ve yüzeysel kirlilikten söz ediyoruz. Kirli
olanla onun diliyle ve onun hizasına inerek hesaplaşmak eninde sonunda sanata
ve sanatçıya zarar verir. Gücün
kaybedecek bir şeyi yoktur. Çünkü kendisi başlı başına dünyevi yani alçalmış
bir başarıdır. Sanatçının yüzeydeki kirlenmeyle değil, o kirlenmenin kaynağıyla
ilgilenmesi gerekir. Aksi hâlde gücün bir unsuru, kirlenmenin bir parçası olmaktan
korunamayacaktır. Bir iktidara muhalif olmak kişiyi sanatçı kılmaz. Çünkü bir
sonraki iktidarda varlık sebebi ortadan kalkmış olur. O zaman şu soru ortaya
çıkar: Hani sanatçı muhalifti? Sanat, kişiyi bir iktidara veya otoriteye
muhalif yapabilir. Doğru denklem budur. Doğru ve en az kirli.
10-Bu
sözcükler hakkında ne düşünüyorsunuz: Kader, gelecek, günah, ölüm, rüya, kayıp,
zaman.
Kader:
Burukluk
Gelecek:
Tekrarın tekrarı
Günah:
Çürüme
Ölüm:
Sessizlik
Rüya:
Öykü
Kayıp:
İnsan
Zaman:
Hızar
Yorumlar
Yorum Gönder